Από την προκατάληψη στο ρατσιστικό επεισόδιο
"Η δύναμη της προκατάληψης οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η πίστη σε μια ψεύτικη γνώμη συχνά ανταποκρίνεται στις επιθυμίες μας, διεγείρει τα πάθη μας και ικανοποιεί τα συμφέροντά μας". Norberto Bobbio
Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις αποτελούν στοιχεία της ανθρώπινης σκέψης, μας διευκολύνουν στην καθημερινή ζωή ως άμεσα βοηθήματα προσανατολισμού . Ηχεί κάπως παράξενα σε όσους και όσες έχουν συνδέσει τις έννοιες αυτές μόνο με αρνητικά φαινόμενα. Στην πραγματικότητα εμείς οι άνθρωποι σχεδόν πάντοτε προβαίνουμε σε γενικεύσεις και κατηγοριοποιήσεις μέσα από τις εμπειρίες και τις γνώσεις που αποκτούμε.
Οι προκαταλήψεις εξυπηρετούν κάποιες ανάγκες, αλλά ταυτόχρονα ενέχουν την πιθανότητα ενός λάθους με σοβαρές συνέπειες. Το τελευταίο συμβαίνει κυρίως στις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους όπου οι προκαταλήψεις μετατρέπονται σε πρόβλημα καθώς χρησιμοποιούνται ως δεδομένη γνώση.
Οι προκαταλήψεις γίνονται κοινωνικό πρόβλημα όταν οι φορείς τους έχουν δύναμη και τη χρησιμοποιούν για να ασκήσουν εξουσία εις βάρος αυτών που αποτελούν στόχο των προκαταλήψεων.
Θα καταπιαστώ όμως στα στερεότυπα και προκαταλήψεις από κοινωνική οπτική και θα προσπαθήσω να παρουσιάσω τη διαδρομή από αυτά έως το ρατσιστικό επεισόδιο.
Στερεότυπα Κοινωνικές, ιδεολογικές αναπαραστάσεις που στηρίζονται σε ανακριβείς, απλουστευμένες και αυθαίρετες γενικεύσεις σχετικά με μια κοινωνική ομάδα. Είναι η προσδοκία ότι ο άνθρωπος που ανήκει σε μια ιδιαίτερη ομάδα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ομάδας στην οποία ανήκει.
Προκαταλήψεις Είναι η υιοθέτηση πεποιθήσεων που δεν στηρίζονται σε λογική επιχειρηματολογία. Εκλαμβάνονται ως γνώμες οι θεωρίες οι οποίες έχουν σχηματιστεί κατά έναν μη επιστημονικό τρόπο κοινός αποδεκτό, αλλά και τοποθετήσεις που περιλαμβάνουν συναισθήματα όπως η περιφρόνηση και η απέχθεια.
Στάσεις Συνδέονται με προσωπικές προτιμήσεις και δεν υπόκεινται σε άμεση παρατήρηση αλλά αποκαλύπτονται μέσω συμπεριφορών και γνωμών.
Διάκριση Η διαφορετική μεταχείριση ενός ατόμου, για το λόγο ότι αυτό ανήκει σε μια συγκεκριμένη ομάδα. Ουσιαστικά, μιλάμε για διαφοροποιημένη μεταχείριση επί δικαιωμάτων, των οποίων θα έπρεπε να απολάμβανε το άτομο το οποίο την υφίσταται.
Ρατσισμός σημαίνει προκατάληψη συνεπικουρούμενη από δύναμη και οριοθετείται ως η προκατάληψη, η στερεοτυπική αντίληψη, δύναμη, μεροληπτική συμπεριφορά, λεκτικές παρεμβάσεις, επιθετικότητα και υβριστική στάση.
Τέλος, το ρατσιστικό επεισόδιο είναι το περιστατικό που στοχεύει στην περιθωριοποίηση, στον αποκλεισμό ή στις διακρίσεις σε βάρος ατόμων και ομάδων εξ αιτίας της διαφορετικότητάς τους. Επίσης, στοχεύει να καλλιεργήσει περιβάλλον εχθρότητας προς όλα τα πρόσωπα που μοιράζονται τα χαρακτηριστικά αυτά.
Πώς εκδηλώνεται ένα ρατσιστικό επεισόδιο;
Λεκτική, προφορική, γραπτή ή ηλεκτρονική βία στερεοτυπικές δηλώσεις, κοροϊδία ή πειράγματα, χρήση υποτιμητικής γλώσσας, προσβλητικά σχόλια, γελοιοποίηση
Κοινωνική βία που πληγώνει την αίσθηση της αποδοχής ενός ατόμου από το σύνολο όπως, σκόπιμος αποκλεισμός, διάδοση φήμης, άρνηση οποιασδήποτε επαφής
Μη λεκτική βία που πληγώνει την αυτοπεποίθηση ενός ατόμου όπως σύμβολα ή σήματα σε ρούχα, ρατσιστικά γκράφιτι
Σωματική βία που πληγώνει την αυτοπεποίθηση ή την αίσθηση ασφάλειας ενός ατόμου ή μιας ομάδας όπως, απειλητικές χειρονομίες, σπρωξίματα, χτυπήματα, κλοπές, καταδίωξη, καταστροφή περιουσίας
Σχολείο και οικογένεια είναι απαραίτητο να καλλιεργήσουμε στα παιδιά τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την αποδοχή της διαφορετικότητας (τα μικρά παιδιά τείνουν να αποδέχονται αβίαστα τη διαφορετικότητα) και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
